'Neem nooit een draai­lier in je gezelschap’

WESTZAAN – “Neem nooit een draai­lier in je gezel­schap. Stem­men, altijd maar dat stem­men!”, lacht Arthur Nieu­wen­huis met milde spot naar Gitta Mar­garoli. Die doet haar best het mid­del­eeuwse muziek­in­stru­ment snel op orde te bren­gen. Ho! De lezer die bij woor­den als draai­lier en mid­del­eeuws nu afhaakt, gaat wat mis­sen! Want de Zaan­streek heeft er met Arthur and Friends echt een zeer bij­zon­der muziek­ge­zel­schap bij. Dat treedt zater­dag 19 sep­tem­ber voor het eerst in de schijn­wer­pers met hun pre­mi­è­re­con­cert in de Zui­der­ver­ma­ning in Westzaan. 

Heel soms ont­moe­ten gelijk­ge­stemde muzi­kan­ten elkaar en ont­staat er zo’n bij­zon­dere che­mie waar­door je als toe­hoor­der tot in je kern wordt geraakt als ze gaan spe­len. Dat ervaar je als Gitta Mar­garoli (draai­lier, nyc­kel­harpa, gitaar en zang), Jochem Belt­man (viool en duim­pi­ano), Marco Baartse (uil­le­ann pipes, bou­zouki, gitaar, tin whistle en zang), Nico Belt­man (tin whistle/low whistle, viool, gitaar, doe­del­zak en zang) en Arthur Nieu­wen­huis (bodhrán en cajon) muziek maken. De band is ont­staan uit de vrien­den­club van Arthur, de nes­tor en per­cus­si­o­nist van de groep.

New Roads
Onder de titel ‘New Roads’ pre­sen­te­ren de ras-muzi­kan­ten een akoes­ti­sche avond met Kel­ti­sche muziek ‘en meer’. Want het zijn niet alleen dui­vels knap gespeelde jigs en reels die je in ver­voe­ring bren­gen, min­stens zo mooi zijn de gezon­gen folk­num­mers. Zoals From Clare to here, geschre­ven door Ralph McTell, de man die bekend werd door het num­mer Streets of Lon­don (1969).

‘Fluitje van een cent’

Het vijf­tal maakt niet alleen bij­zon­dere muziek, ze spe­len op instru­men­ten die zo apart zijn dat ze spe­ci­aal voor hen zijn gemaakt. “Valt bij mij wel mee hoor. Ik speel op ‘een fluitje van een cent”, grapt Nico als hij ver­wijst naar zijn tin whistle. “Onmis­baar bij Kel­ti­sche muziek”, zegt Arthur die zijn band­lid een muzi­kale dui­zend­poot noemt. “Want hij zingt ook niet onverdienstelijk.”

Gitta moet voor het goed leren bespe­len van de nyc­kel­harpa (een snaar­in­stru­ment uit Zwe­den dat ook wel sleu­tel­vi­ool wordt genoemd) les nemen op het Con­ser­va­to­rium in Bel­gië. “Want hier in Neder­land is er nie­mand”, zegt ze.

Ierse doe­del­zak

Marco toont zijn uil­le­ann pipes, de Ierse vari­ant van een doe­del­zak. Alhoe­wel, het lijkt op een doe­del­zak, de pij­pen lij­ken meer op kla­ri­net­ten. En de lucht wordt erin gebla­zen door een balg die Marco aan zijn arm gespt en ermee bedient. 

“Ieder­een in de groep zet met zijn instru­ment een eigen muzi­kale hand­te­ke­ning. Je leert vooral door te luis­te­ren hoe ande­ren spe­len”, licht hij toe. “Je speelt dan wel het­zelfde num­mer, maar ieder doet het toch weer anders. Folk is daar­bij een beetje te ver­ge­lij­ken met de vari­ë­teit die je in de blues tegenkomt.”

Naast als auto­di­dact je talent uit­bou­wen zijn er wel plaat­sen waar je les kunt krij­gen. Maar vaak niet in de eigen regio. “Zo kun je in Zeist les krij­gen bij de stich­ting Draai­lier en Doedelzak.”

 
Talen­ten
Het talent van dit bij­zon­dere muziek­ge­zel­schap komt uit alle wind­stre­ken. Marco mag dan gewoon in Krom­me­nie wonen, Jochem woont nu van­wege stu­die in Breda, Gitta en Nico in Almere en Arthur in Kwa­dijk. Vraag niet hoe het gezel­schap elkaar heeft gevon­den. “Hoe komt een mens aan lui­zen?”, lacht Nico. “We zaten te wach­ten op Marco. De ‘jonge hond’ had­den we nodig om ons com­pleet te maken.” De repe­ti­ties vin­den ook plaats bij Marco. En hoe!

Snel­ler, steeds sneller…

Net als bij gewone muziek­bands, speelt de drum­mer een essen­ti­ële rol. Bij het inzet­ten is dat gelijk te zien aan Arthur. Hij zet in op zijn bodhrán (uit­ge­spro­ken als bauw­ron). Dit is de Ierse lijst­trom­mel die bespeeld wordt met een soort trom­mel­stok met één of twee sla­gein­den. De ogen van de band­le­den vin­den elkaar en het opzwe­pende, bekende Ierse ritme vult de woon­ka­mer. Dan laat Jochem op zijn viool horen wat jigs en reels zijn. Snel­ler, steeds snel­ler gaat het. 

Jigs en reels

“Als je zweet­drup­pels op zijn voor­hoofd ziet ver­schij­nen, hoor je de jigs en reels”, legt Arthur uit. De rij­tjes­wo­ning vult zich met indruk­wek­kend samen­spel. Kou­sen­voe­ten tap­pen geza­men­lijk mee in het mee­sle­pende ritme. De muzi­kale Ierse his­to­rie her­leeft. Opval­lend is hoe de mid­del­eeuwse muziek­in­stru­men­ten de moderne mens als toe­schou­wer in ver­voe­ring kun­nen brengen.

 
De moei­lijke weg?
“We zoe­ken graag muzi­kaal nieuwe wegen op, net zoals de naam New Roads van ons pro­gramma. Mis­schien wel een moei­lijke weg omdat men­sen deze muziek­in­stru­men­ten niet ken­nen. (Of een ver­keerde asso­ci­a­tie ermee heb­ben-red.) En omdat we nieuwe wegen moesten vin­den, om te begin­nen door de corona. Maar we wil­len Arthur and Friends in Neder­land op de kaart zet­ten”, zegt Gitta.

 
Pro­gramma
Die reis begint in de Zui­der­ver­ma­ning in West­zaan. Het con­cert krijgt een zeer bij­zon­dere sfeer door kaars­licht. Het reper­toire is vooral Kel­tisch. Maar de band mengt dit met muziek uit andere lan­den zoals Zwe­den, Frank­rijk en Enge­land. Zelfs enkele parel­tjes aan muziek uit de Lage Lan­den komen voorbij.